(Osmanlı Toplu İğne Bile Üretemiyordu Yalanı)
(Garplılaşmanın Neresindeyiz? Prof. Dr. Mümtaz Turhan)
Kıymetli dostlar, Osmanlı Devleti toplu iğne bile üretemiyordu söylemi sonuna kadar yalandır. Rahmetli Prof. Dr. Mümtaz Turhan Beyefendi'nin "Garplılaşmanın Neresindeyiz?" isimli eserini okursanız bu gerçeği görürsünüz. Sevgili dostlar,
Osmanlı'nın Sultan II. Mahmud Han Hazretlerinden itibaren büyük sanayi yatırımları bulunmaktaydı. Avrupalı rakipleri ile rekabet eder durumdaki Osmanlı şirketleri ürettiği malların bir kısmını da Avrupa ülkelerine ihraç etmekteydi. Osmanlı Devleti'nin sanayileşme sürecine ayak uyduramadığı, ekonomik gücünü yitirdiği, Avrupa mallarına bağlı kaldığı, fabrikalaşamadığı ve hatta sık kullanılan bir tabirle ifade edersek bir toplu iğne bile yapamadığı ifade edilir genellikle ki bu ifadeler yalandır, iftiradır. Oysa 19. yüzyılda Osmanlı’da gerek devlet eliyle gerek özel sektör yatırımları ile birçok sanayi tesisi, işletmeler kurulmuştu. Avrupalı rakipleri ile rekabet eder durumdaki Osmanlı şirketleri ürettiği malların bir kısmını da Avrupa ülkelerine ihraç etmekteydi. Osmanlı’da ilk sanayileşme dalgası 1789-1840 yılları arasında devlet eliyle başlamıştı.1835 yılında Sultan II. Mahmud'un emriyle Feshane buna bağlı olarak da İzmit ve İslimiye’deki çuha fabrikaları açılmıştı. Tanzimat dönemindeyse Sultan Abdülmecid Han'ın emriyle bu fabrikaların haricinde Zeytinburnu, Hereke dokuma fabrikaları, Tophane, Beykoz, İnceköy porselen fabrikaları gibi birçok fabrika kurulmuştur. Sevgili dostlar, ağır sanayi ve şirket kurma teşebbüsleri Sultan III. Selim ve II. Mahmud devirlerinde başlamıştır. Sultan Mahmud Han Gazi'nin önderliğindeyse bu maksatla Sultanahmet Meydanı’nda bir sergi binası inşa edilmiş; bir taraftan sanayi erbabının birleşerek şirketler kurmaları, müşterek teşebbüslere geçmeleri teşvik edilmiş, diğer taraftan devlet sermayesiyle yeni fabrikaların tesisine başlanmıştır. “Garplılaşmanın Neresindeyiz?”de Mümtaz Bey, Sultan Abdülmecid döneminde kurulan fabrika sayısını 160 “zamanımıza kadar”, yani 1961’e kadar yaşayabilenlerin sayısını da 3 olarak vermektedir. Velhasıl Prof. Dr. Mümtaz Turhan'ın kaleme almış olduğu "Garplılaşmanın Neresindeyiz?" eseri hem Osmanlı Devleti'ne atılan iftiralara cevap vermesi hemde garplılaşma ve sanayileşmenin hakiki manasını izah etmesi bakımından muazzam bir çalışmadır. Osmanlı iktisat tarihi ve sanayi tarihi üzerine kafa yoranlar muhakkak okumalıdırlar vesselam.
