El yıkama ‘sabun ve su ile’ mikroplara karşı çoğumuzun sandığından çok daha güçlü bir silahtır. Peki el yıkama neden önemlidir? Kısaca açıklamak gerekirse; Coronavirüs diğer çoğu virüs gibi zayıf bağlı lipit (yağlı) tabakalı zarfa sahiptir. Sabun yağ yapılı zarfın yapısını bozarak virüsü etkisiz hale getirir. Hasta birisi öksürdüğünde veya özellikle hapşırdığında, hava yollarından gelen damlacıklardaki virüsler ortalama iki metreye kadar gidebilir. İnsan cildi bir virüs için ideal bir yüzeydir. Çünkü; derimizde bulunan hücrelerdeki proteinler ve yağ asitleri virüsle etkileşime girer. Çoğu insanın her iki ila beş dakikada bir yüzlerine dokunduğu bilinmektedir. Diyelim ki, üzerinde virüs parçacığı olan bir yüzeye dokunduğunuzda, virüs cildinize yapışacak ve böylece ellerinizle yüzünüze, özellikle gözlerinize, burun deliklerine veya ağzınıza geçerek hastalığa yakalanabilirsiniz. Her ne kadar deri temizliğinde sadece su çoğu zaman yeterli olabilirken virüs bulaşmış deriyi temizlemede tek başına yeterli değildir. Sabunlu su hem derideki kiri temizlerken hem de virüsün lipit (yağ) bulunan zarfını bozarak etki eder. Hemen hemen tüm dezenfektan ürünler ve kolonya yüksek oranda alkol çözeltisi (tipik olarak% 60-80 etanol) içerir ve virüsleri benzer bir şekilde öldürür. Ancak sabun ile irritasyon (tahriş ) çok daha azdır. Yani öncelikle el hijyeninde sabunlu su tercih edilmeli, sabun ve suya ulaşılamadığı durumlarda ise alkol bazlı el dezenfektanları ve kolonya kullanılmalıdır. El yıkama sonrası nemlendirme ve yine el hijyeni için tırnakların kısa tutulması çok önemlidir. Peki el yıkama nasıl ve ne ile yapıl malıdır? Ellerimizi yıkamak için en az 20 saniye ayırmamız gerekmektedir. Yıkama sırasında sistematik olarak önce avuç içine, daha sonra sırası ile; el sırtına, parmakların üzerine, parmak aralarına, tırnakların etrafına ve bileklere kadar sabunun tüm kıvrımlara girmesini sağladıktan sonra etki etmesi için en az 20 saniye beklemek ve ardından ılık su ile durulamak yeterlidir. Çok sıcak su ile el yıkamak derimize zarar vereceği için kaçınılmalıdır. Peki el yıkama için hangi tür sabun kullanıl malıdır? Sabunun hangi tür olduğu önemli değildir. Islak kalan kalıp sabunların üzerinde bakterilerin birikebildiği söylense de bilimsel çalışmalar bu bakterilerin bir sonraki kullanıcıya aktarılmadığını bildirmektedir. Islak kalan bir sabunla el yıkamanız gerektiğinde sabunu önce su altında durulayıp ardından kullanmak yeterli olacaktır. Köpük sabunların çok daha kullanımı kolay olmasına rağmen kullanıcıların sabunun elde kalım süresi olan 20 saniyeyi doldurmadığı anlaşıldığı için likit sabunlara önceliği bulunmamaktadır. Özellikli antibakteriyel sabunların corona virüsüne karşı ekstra bir katkıları bulunmamaktadır. Bu durumda; öncelikli tercih kişisel beyaz kalıp sabunlar iken, kişisel sabunun bulunmadığı hallerde likit, köpük sabunlar kullanılabilir. El yıkama sonrası deri bütünlüğünün sağlanması için ellerin mutlaka her yıkama sonrası nemlendirilmesi gerekmektedir. Sonuç olarak; ellerimizi oldukça sık ve en az 20 saniye sabunla yıkamak, sabunun ve suyun bulunmadığı hallerde el dezenfektanları ile temizlemek hastalığa karşı korunmada yapılabilecek basit ve etkili bir önlem olacaktır. Prof Dr Perihan ÖZTÜRK / KSU Tıp Fakültesi Dermatoloji AD Başkanı