İçinde bulunduğumuz Covid-19 pandemisi ile, insan sağlığı için nefesin kaynağı olan havanın korunması ve hava kalitesinin önemi küresel olarak daha da iyi anlaşıldı. Birleşmiş Milletler’in “Mavi Bir Gökyüzü için Temiz Hava Günü” ilan ettiği 7 Eylül, tüm dünya ile birlikte Türkiye’de de ilk defa Birleşmiş Milletler, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve 81 ilden en üst düzeyde temsiliyetle kutlandı. Kutlamalar çerçevesinde düzenlenen Temiz Hava Özel Oturumu’na konuşan TC Çevre ve Şehircilik Bakan Yardımcısı Prof. Dr. Mehmet Emin Birpınar, koronavirüs salgınının tüm dünyada temiz havanın önemini ortaya çıkardığını belirterek, toplumsal farkındalık açısından Birleşmiş Milletler’in almış olduğu kararın sevindirici olduğunu söyledi. Birleşmiş Milletler Avrupa Çevre Programı (UNEP) Avrupa Bölgesel Direktörü Bruno Pozzi, insan sağlığı için en büyük çevresel riskin hava kirliliği olduğunu vurguladı. AB Türkiye Delegasyonu Başkanı Büyükelçi Nikolaus Meyer-Landrut ise, AB çapında bir yılda felç, astım ve bronşit gibi hastalıklarla karşı karşıya kalan yaklaşık 6.5 milyon kişinin bu sorunlarının temelinde hava kirliliğinin yattığını ifade ederek ortak çözüm yolları geliştirilmesinin önemine dikkat çekti. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın yürüttüğü Şehirlerde Hava Kalitesinin Artırılması ve Kamuoyu Farkındalığı Projesi CityAir kapsamında yapılan kutlamalar, bu yıldan itibaren süreklilik kazanacak. CityAir Projesi kapsamında Türkiye’deki 31 ilin temiz hava kalitesi eylem planlarının yenilenmesi ve bireysel farkındalığın artırılması amacıyla çalışmalar iki yıldır yürütülüyor. Proje tamamlandığında semt, mahalle ve hatta cadde bazında hava kirliliğine sebep olan kirleticiler hakkında daha sağlıklı bilgi alma imkanı elde edilmiş olacak. Böylece, bu kirleticilerin ortadan kaldırılması için bölgesel çözümler üretilebilecek. Günümüzde hava kalitesinin korunması, insan sağlığı ile ilişkili en önemli çevresel konuların başında geliyor. Öyle ki, dünyada her 10 kişiden 9'u kirli hava soluyor ve yılda 8 milyon insan hava kirliliğinin sebep olduğu hastalıklardan etkileniyor. Küresel olarak çaba ve işbirliğinin bu konudaki önemi. Tüm dünyayı derinden sarsan Covid-19 pandemisi ile tekrar gündeme geldi. Birleşmiş Milletler Aralık 2019’da gerçekleştirdiği 74’üncü oturumunda bütün bunları göz önünde bulundurarak 7 Eylül gününü tüm dünyada “Mavi Bir Gökyüzü için Temiz Hava Günü” ilan etti. Bu yıl ilk defa kutlanacak “Temiz Hava Günü” her düzeyde kamuoyu bilincini artırmayı ve hava kalitesini iyileştirmeye yönelik çalışmaları teşvik etmeyi hedefliyor. Türkiye’de Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın yürüttüğü Şehirlerde Hava Kalitesinin Artırılması ve Kamuoyu Farkındalığı Projesi CityAir kapsamında yapılan kutlamalar, bu yıldan itibaren süreklilik kazanacak. Prof. Dr. Mehmet Emin Birpınar: Uzun vadeli stratejiler oluşturuyoruz 7 Eylül “Temiz Hava Günü”nün önemine vurgu yapmak amacıyla T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın evsahipliğinde 81 ilin Çevre Müdürlükleri’nin katılımıyla geniş tabanlı Temiz Hava Özel Oturumu düzenlendi. Oturumda konuşan T.C. Çevre ve Şehircilik Bakan Yardımcısı Prof. Dr. Mehmet Emin Birpınar, hava kalitesi ile ilgili her meselenin küresel ölçekte ele alınması gerektiğini belirtti. Birleşmiş Milletler tarafından ilan edilen “Uluslararası Temiz Hava Günü”nun, halihazırda yürütülen işbirliklerini daha da kuvvetlendireceğine işaret eden Birpınar, şöyle devam etti: “Hava kalitesini iyileştirmek için ulusal ve uluslararası düzeyde pek çok çalışma yürütülüyor. Dumansız Hava Sahası uygulaması, Millet Bahçeleri ve Sayın Emine ERDOĞAN Hanımefendi’nin himayelerinde yürütülen Sıfır Atık Projesi gibi dünyaya örnek teşkil edecek çalışmalar birer birer hayata geçiriliyor. Birleşmiş Milletler Uzun Menzilli Sınır Aşan Hava Kirliliği Sözleşmesi ve İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin tarafı olarak sorumluluklarımızı yerine getiriyoruz. Hava kalitesinin iyileştirilmesi aynı zamanda iklim değişikliği ile mücadeleye de doğrudan katkı sağladığı için ayrıca önemsiyor birbirinden ayrılmaz görüyoruz. Ülke olarak enerji, ulaşım, sanayi ve tarım politikalarında çevre hassasiyetini her zaman ön planda tutuyoruz. Yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelim, enerji ve kaynak verimliliği, ulaşımda altyapı projeleri hava kalitesinin iyileştirilmesinde doğrudan etki yapıyor. Yerli otomobilimizin elektrikli tercih edilmesi ve yerli güneş paneli üretim fabrikası yatırımı yakın zamanda gerçekleştirilen en önemli projelerin başında geliyor.” Şehir içi ve şehirler arası ulaşımda bisiklet yolu projelerini desteklediklerine vurgu yapan Birpınar, 2023 yılı sonunda kadar 3000 km bisiklet yolu ve 3000 km yeşil yürüyüş yolunu tamamlamak üzere gerekli adımları atıklarını kaydetti. Birpınar, “Avrupa Bisiklet Ağı-Eurovelo ile entegre olacak bisiklet yollarının yapımını destekliyoruz. Özellikle pandemi sürecinde vatandaşlarımızın toplu taşıma yerine bisiklet ve e-skuteri tercih ediyorlar. Bu çerçevede özelliklie şehir merkezlerinde bisiklet ve e-skuter kullanımının yaygınlaştırılması için ilgili Bakanlıklarımızca ortak şekilde mevzuat çalışmasını yürütüyoruz. Isınma için ülkemizin kaynaklarını en verimli ve etkin şekilde kullanmaya yönelik stratejiler geliştiriyoruz. Sanayide temiz teknoloji kullanımı ve emisyon azaltımı konusunda çalışmalarımıza devam ediyoruz. Bakanlık olarak uzun yıllardır hava kalitesini izliyoruz. Mevcut istasyonlardan elde edilen veriler, şehirlerin kirlilik durumuna ilişkin fikir veriyor. Yıllara göre kirliliğin değişimini takip edebiliyoruz. Ancak hedefimiz her mahallenin, her semtin, her ilçenin hava kalitesi hakkında bilgi sahibi olmak. Bu hedef doğrultusunda yeterli sayıda istasyon kurmak, ciddi bir maliyet gerektiriyor. Bu nedenle, dünya genelinde uygulandığı şekilde ideal sayıdaki istasyon sayımızı, modelleme çalışmaları ile destekleyeceğiz” şeklinde konuştu. Avrupa Birliği üyelik sürecinde 2009 yılında müzakerelere açılan Çevre Faslı altında bugüne kadar pek çok projenin hayata geçirildiğine işaret eden Birpınar, şunları söyledi: “AB Direktifini iç mevzuata aktardık ve uyguluyoruz. Şu anda da “Çevre ve İklim Eylemi Sektör Operasyonel Programı”nı yürütüyoruz. Bu program kapsamında Avrupa Birliği tarafından ülkemize 335 milyon Avro tahsis edildi. İmzalanan 41 adet sözleşme kapsamında yürütülen "Şehirlerde Hava Kalitesinin İyileştirilmesi ve Kamuoyu Farkındalığının Artırılması Projesi" ile hava kalitesinin korunmasına esas kamuoyu farkındalığını artırmayı hedefliyoruz.” UNEP Avrupa Direktörü Bruno Pozzi: İnsan sağlığı için en büyük çevresel risk hava kirliliği Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) Avrupa Direktörü Bruno Pozzi, Avrupa’da insan sağılığına karşı en büyük çevresel riskin hava kirliliği olduğunu belirtti. Pozzi; “Hava kirliliği, önemli bir çevresel bir sorun olmakla beraber, insan sağlığı ve ekonomiye de büyük bir zarar veriyor. Bu yüzden, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 7 Eylül’ü ‘Mavi bir Gökyüzü için Dünya Temiz Hava Günü’ ilan etmeye karar verdi. COVID-19 sürecinden sonra hep birlikte daha iyi bir gelecek inşa etmek için çalışmalara başlamışken, elimizde bulunan mevcut teknoloji ve çözümleri daha temiz bir gökyüzü hedefi için kullanabiliriz’’ dedi. AB Türkiye Delegasyonu Başkanı Büyükelçi Meyer-Landrut: "Hiçbir şey, soluduğumuz hava kadar değerli olamaz" AB çapında bir yılda felç, astım ve bronşit gibi hastalıklarla karşı karşıya kalan yaklaşık 6.5 milyon kişinin bu sorunlarının temelinde hava kirliliğinin yattığını ifade eden AB Türkiye Delegasyonu Başkanı Büyükelçi Nikolaus Meyer-Landrut şunları söyledi: "Bu fırsattan istifadeyle Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na UNEP Avrupa Ofisi ile birlikte bu önemli etkinliği düzenlediği için teşekkürlerimizi ifade etmek isterim. CityAir projesi aracılığıyla Bakanlık tarafından atılan bu tür adımlar ve sarf edilen bu tür çabalarla birlikte AB’nin Türkiye’de hava kalitesinin daha iyi bir biçimde yönetilmesine ve Türkiye’de yaşayanların yaşam kalitesinin yükseltilmesine katkı sağlamış olacağına olan inancım tamdır. Her yıl hava kirliliğiyle bağlantılı nedenler dolayısıyla, 400 binden fazla insanın yaşam süresi kısalmaktadır. Ne var ki hiçbir şey soluk alıp vermekten daha değerli olamaz. İşte bu nedenle bizler Avrupa Birliği standartlarını olabildiğince üst seviyeye yükseltmeye çalışıyoruz ve kentlerin hava kalitesini çok yakından takip ediyoruz. Bu alanda ortak bilgi ve deneyim paylaşımı için Türk Hükümeti ve belediyeleriyle birlikte çalışmaktan büyük bir memnuniyet duyuyoruz.” Prof. Dr. Alper Ünal: Bireysel farkındalık sürdürülebilir temiz hava için hayati önemde Hava kalitesinin çevresel etkilerine ilişkin konuşan City Air Projesi uzmanı İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü, İklim ve Deniz Bilimleri Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alper Ünal, koronavirüs salgınının, aslında bireysel önlemlerin hava kirliliği ile mücadelede ne kadar önemli bir rol oynadığını ortaya koyduğuna işaret etti. Ünal, “Özellikle büyük şehirlerde nüfusun önemli bölümünün evde kalmasına bağlı olarak trafiğe çıkan araç sayısının azalması, PM10 dediğimiz partikül madde kaynaklı hava kirliliğini yüzde 32 azalttı. Bu çok ciddi bir oran. Bunun kalıcı hale getirilebilmesi için kamuya olduğu kadar bireylere de önemli görevler düşüyor” dedi. Birleşmiş Milletler’in, uluslararası düzeyde farkındalık yaratarak hava kalitesi konusunda küresel bir iyileşme hedeflediğine işaret eden Ünal, şöyle devam etti: “Bu konuda çalışan tüm aktörleri bir araya getirerek yerelden küresele yayılan bir çözüm üzerinde çalışılıyor. Biz de CityAir projesi kapsamında gerçekleştirdiğimiz Emisyon Envanteri Çalıştaylarında yerel yönetimler ve konuyla ilgili tüm paydaşların bilgilenmesini sağlıyoruz. Yerelde başlayan bu farkındalık, önümüzdeki süreçte konunun ulusal ölçekte ele alınmasını sağlayacak.’’ Isparta Emisyon Envanteri Çalıştayı online olarak yapıldı Şehirlerde Hava Kalitesinin İyileştirilmesi ve Kamuoyu Farkındalığının Artırılması Projesi (City-Air) Projesi’nin dördüncü büyük teknik çalıştayı olan Emisyon Envanter Çalıştayı Isparta ili ve Güney İç Anadolu Temiz Hava Merkezi Müdürlüğünün sorumluluk alanındaki diğer dokuz (Afyon, Aksaray, Antalya, Burdur, Karaman, Kayseri, Konya, Nevşehir Niğde) ilin katılımcıları ile birlikte gerçekleştirildi. İllerin taşra teşkilatı, belediyeleri ve hava kalitesi ile ilgili yetkililerinin katıldığı çalıştayda bu illerin hava kalitesine ilişkin mevcut durum ve gelecekteki planlama detayları konuşuldu. Çalıştay kapsamında düzenlenen eğitimlerde ise, illere özgü emisyon envanterinin gelişim aşamaları, temel ilkeler ve amaçlar ile modelleme detaylı olarak ele alındı. “Mavi Bir Gökyüzü İçin Uluslararası Temiz Hava Günü’’nün amacı: Hava kalitesinin; sağlık, çevre, ekonomi ve üretkenlik için öneminin toplumun her kesiminde anlaşılmasını sağlamak. Hava kalitesinin iklim değişikliği ve Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri gibi diğer çevresel konularla yakın bağlantısını göstermek. Bilgileri, yenilikleri ve başarı öykülerini paylaşarak hava kalitesini artıran çözümleri teşvik etmek. Hava kalitesi yönetimi için hayata geçirilen yerel, ulusal ve uluslararası projeler arasında ortak stratejiler geliştirmek ve uluslararası paydaşları bir araya getirerek hava kalitesi çalışmalarına ivme kazandırmak. CityAir (Şehirlerde Hava Kalitesinin İyileştirilmesi ve Kamuoyu Farkındalığının Artırılması Projesi) hakkında: Türkiye Cumhuriyeti ve Avrupa Birliği tarafından finanse edilen Şehirlerde Hava Kalitesinin İyileştirilmesi ve Kamuoyu Farkındalığının Artırılması (CityAir) Projesi Türkiye’de 31 ilin hava kalitesinin korunması ve kamuoyu farkındalığı sağlanması amacıyla yürütülüyor. Bu amaçla düzenlenen eğitim ve iş birliği faaliyetleri, hava kalitesi çalıştayları ve saha ziyaretleri yerel personelin eğitiminde de büyük önem taşıyor. Proje kapsamında, hava kalitesi yönetimine ilişkin konuların; karar vericiler, belediyeler, çocuklar, kadınlar ve toplumun farklı seviyelerinde anlaşılması ve bu konuda farkındalığın artırılması için çalışmalar yapılıyor. Projede; Aydın, Denizli, İzmir, Manisa, Muğla, Uşak, Adana, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Mersin, Osmaniye, Amasya, Çorum, Giresun, Ordu, Samsun, Sinop, Sivas, Tokat, Afyon, Aksaray, Antalya, Burdur, Isparta, Karaman, Kayseri, Konya, Nevşehir ve Niğde illeri yer alıyor. Projede hedeflenenler: Hava Emisyon Yönetim Sistemi (HEY) içinde envanter sistemi kapasitesinin “hava kalitesi” modellemeleri, GIS (Coğrafi Bilgi Sistemi) ve diğer tüm “Bilişim Teknolojileri” araçları ile geliştirilmesi. Temiz Hava Bölgeleri dağılımına göre Güney İç Anadolu, Ege, Orta Karadeniz ve Akdeniz Bölgesi’nde yer alan 31 ilin Temiz Hava Eylem Planlarının güncellenmesi. Şehir ölçeğinde emisyon azaltma stratejilerinin geliştirilmesi ve toplumdaki farkındalığı artırarak hava kalitesini yükseltmeye yardımcı olacak yol haritasının oluşturulmasıdır. Kamuoyunu bilinçlendirmek için atılan adımlar: Hava kalitesi konusunda kamuoyundaki farkındalık düzeyinin belirlenmesi için anket çalışmaları yapılıyor. Hava kalitesi yönetimi kapsamında çalıştaylar düzenleniyor. Emisyon envanteri eğitimleri gerçekleştiriliyor. Hava kalitesi değerlendirmesi ve modellemesi eğitimleri veriliyor. Çocuklar ve yaşlılar gibi seçili hedef gruplara ve hamileler, hastalar gibi risk gruplarına yönelik bilgilendirici broşürler basılıyor ve dağıtılıyor. Genç kuşağa yönelik sosyal medya buluşmaları gerçekleştiriliyor. TV ve radyo spotları hazırlanarak hava kalitesinin geniş kitleler tarafından anlaşılmasını sağlayacak paylaşımlar gerçekleştiriliyor. Milli Eğitim Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı ile işbirliği içerisinde çalışılıyor. Kamuya açık alanlarda, okullarda, il ve ilçe belediyelerinde hava kalitesinin korunmasına yönelik çalışmalar sürdürülüyor. Özellikle ilköğretim ve ortaöğretim seviyelerine göre eğlenceli ve öğretici aktarımların sağlanmasıyla akılda kalıcı faaliyetler planlanıyor.